تست ارزیابی عملکرد ریه ها یا اسپیرومتری، امروزه در ایران به عنوان یکی از رایج ترین آزمایشات برای بررسی عملکرد ریه ها در بیماران آسمی و برخی از بیماری های آلرژیک و غیر آلرژیک تنفسی به شمار می آید. البته از این تست برای اختلالات ریوی دیگری مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (Chronic Obstructive Pulmonary Disease, COPD) نیز استفاده می شود. در این تست به زبان ساده میزان هوای خروجی و ورودی به ریه ها (حجم هوای مبادله شده میان ریه ها و محیط) اندازه گیری می شود. پزشک متخصص از این طریق با هزینه نسبتا کم و به راحتی می تواند اختلال در عملکرد ریه ها در بیماران آسمی را شناسایی نموده و همچنین با انجام دوره ای این تست به بررسی روند درمان اینگونه بیماران بپردازد!
در این نوشتار سعی گردیده تست اسپیرومتری (بررسی عملکرد ریه ها) به زبان ساده توصیف شود. همچنین به طور خلاصه کاربرد، شاخص های اندازه گیری عملکرد ریه ها و سرانجام توصیه های لازم پیش از انجام این تست، بیان خواهد شد.
به طور معمول انجام تست اسپیرومتری و تفسیر نتایج حاصل از آن می تواند در مواقع مختلف برای ارزیابی توان عملکردی ریه ها مورد استفاده قرار گیرد. بعضی از این موارد عبارتند از: در مواقع تنگی نفس، خس خس سینه، سرفه های مزمن و یا در مواردی برای ارزیابی وضعیت عملکرد ریه در بیماری های مزمن ریوی و یا همچنین بررسی سیر درمان فرد بیمار. لازم به توضیح است گاهی درخواست اسپیرومتری برای معاینات پیش از استخدام و یا تشخیص زودرس بیماری های تنفسی مرتبط با شغل نیز صورت می گیرد!
به طور کلی اصطلاح اسپیرومتری از دو بخش تشکیل شده است. در زبان لاتین “اسپیرو” به معنای “نفس کشیدن” بوده و “متری” نیز به معنی “اندازه گیری” است. همانطور که پیش تر بیان شد، در اسپیرومتری پزشک متخصص به بررسی عملکرد و توان ریه ها برای مبادله هوا بین ریه ها و محیط و همچنین قدرت نگهداری هوا در ریه ها می پردازد. به عبارتی ساده تر با این تست سلامت و قدرت ریه ها در انجام کار خود، یعنی دم و بازدم ارزیابی می شود. اسپیرومتری نشان می دهد ریه های فرد مورد آزمایش با چه توانی هوا را بداخل کشیده (بازدم) و چگونه خارج می نمایند (دم). بررسی این موارد کمک شایانی به تشخیص بیماری آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه، فیبروز ریه و یا بیماری سیستیک فیبروز (Cystic Fibrosis) می نماید.
شایان ذکر است اگرچه اسپیرومتری برای شناسایی بعضی از اختلالات عملکردی ریه ها و همچنین بررسی سیر درمان اینگونه بیمار ی ها ارزشمند می باشد، اما یک اسپیرومتری طبیعی و نرمال ضرورتا نشانگر عدم وجود اختلال در عملکرد ریه ها نیست! بنابراین نتایج اسپیرومتری باید در کنار معاینات بالینی و سایر آزمایشات، توسط پزشک متخصص، تفسیر گردد.
با توجه به آنکه انجام صحیح تست ارزیابی عملکرد ریه ها (اسپیرومتری) مشروط به همکاری فرد مورد آزمایش و رعایت مواردی خاص می باشد، لذا در ادامه به بعضی از این نکات اشاره شده است. بدیهی است هر مرکز تشخیصی و درمانی به فرد مورد آزمایش نوعی برگه راهنما جهت آماده سازی برای انجام تست اسپیرومتری خواهد داد. باید این برگه راهنما توسط فرد بدقت مطالعه شده و توصیه های موجود در برگه رعایت شوند!
تهیه و تدوین: تیم محتوای شبکه جامع آلرژی
منابع: